De eerste periode Wat kun je verwachten?

Verwachtingen kun je onderverdelen in lange- en kortetermijnverwachtingen. Helaas zijn het vaak de kortetermijnverwachtingen die mensen ervan weerhouden om de overstap te maken. Laten we daarom eerst eens kijken naar hetgeen je kan verwachten op de korte termijn, dus tijdens de overgangsfase van traditioneel naar natuurlijk.

Het eerste jaar

Paarden die langer dan een jaar hoefijzers hebben gehad, hebben meestal een beschadigde witte lijn (laminae) door de verminderde bloedcirculatie in de hoef. Ook paarden die lange tijd te weinig beweging hebben gehad door stalarrest of door een verkeerde bekapping zoals hoge hielen hebben vaak een beschadigde witte lijn.

Een beschadigde witte lijn is rekbaar, waardoor het hoefbeen naar beneden zakt en op de zoollederhuid (corium) drukt. Je kan dit zien doordat de hoefwand een holle vorm aanneemt terwijl de zool juist plat wordt. De zoollederhuid raakt geïrriteerd of zelfs chronisch ontstoken waardoor het paard gevoelig over grind en verharde wegen loopt.

Een verzwakte of losgelaten witte lijn wordt niet meer gezond, net zomin als je een losgelaten vingernagel weer vast kan laten groeien. Gelukkig groeit er, net als bij je vingernagel, samen met de hoefwand weer een nieuwe witte lijn naar beneden. Het enige dat je moet doen is zorgen dat de nieuwe hoefwand plus witte lijn zo gezond mogelijk blijven en ongehinderd naar beneden kunnen groeien. Zijn de nieuwe gezonde hoefwand en stevige witte lijn eenmaal tot beneden toe uitgegroeid dan is de overgangsfase voorbij en is de gevoeligheid over.

Aangezien het ongeveer een jaar duurt voordat de nieuwe hoefwand plus witte lijn tot de grond zijn gegroeid kan de gevoeligheid die optreedt bij het lopen over grindpaden een jaar duren. Deze periode is sterk afhankelijk van de omstandigheden: Bij 24 uur per dag de mogelijkheid om buiten te lopen over harde ondergrond, goede en regelmatige natuurlijke bekapping, gezonde voeding kún je deze periode al na een half jaar achter je laten. Behalve zorgen voor goede omstandigheden is er niets wat je kan doen om deze periode te versnellen.

Verwacht dus niet dat het eerste jaar na het verwijderen van de hoefijzers je zomaar over grind of oneffen harde wegen (kinderkopjes) kan rijden, tenzij je in die periode hoefschoenen gebruikt. Het paard proberen te laten wennen aan het over grind lopen werkt niet en maakt het alleen maar erger; de overgevoeligheid gaat pas over wanneer de zoollederhuid niet meer wordt geplet. Ook het gebruik van allerlei smeersels om de zool harder te maken helpt niet; de overgevoeligheid komt niet door de zool, het is de zoollederhuid die pijnlijk is door het hoefbeen dat er van bovenaf op drukt.

De oplossing is eenvoudig als je dit soort ondergronden kan vermijden. Kun je dit niet dan kun je tijdens de overgangsfase het beste gebruik maken van hoefschoenen.

Sommige paarden kunnen ook gevoelig gaan lopen op diep zand of andere zeer zachte bodems. Dit komt omdat de hoef in die grond wegzakt in plaats van mee te geven zoals op een hardere ondergrond; het hoefmechanisme werkt dan nauwelijks, de hoef krijgt geen bloedcirculatie meer en raakt verzadigd met afvalstoffen en zuurstofarm bloed.

Behalve de witte lijn kunnen nog enkele onderdelen van de hoef door de hoefijzers zijn beschadigd:

• Doordat de witte lijn is uitgerekt of zelfs heeft losgelaten zit de hoefwand niet stevig vast aan het hoefbeen. Tijdens het voortbewegen, vooral tijdens het afwikkelen komen er grote krachten op de hoefwand te staan waardoor deze steeds een beetje wordt opgetild. Dit is erg onaangenaam voor het paard. Deze gevoeligheid kan worden voorkomen door de hoefwand kort te houden en te voorzien van een mustang-roll. De hoefwand wordt dan niet meer bij iedere stap opgetild. Als het paard in eerste instantie na de bekapping goed heeft gelopen maar na een week of twee gevoeliger wordt dan is de oorzaak vaak dat de hoefwand weer zover is gegroeid dat hij uit begint te steken en tijdens het afwikkelen wordt opgetild. Door de hoefwand dan weer eventjes korter te raspen verdwijnt deze gevoeligheid weer. Het beste kun je deze gevoeligheid voorkomen door wekelijks (!) de hoefwand bij te raspen.

Als de hoefwand niet goed vast zit wordt de hoefwand tijdens het afwikkelen opgetild: pijn!

• De hoefwand is dun geworden door gebrek aan bloedcirculatie. De toegenomen bloedcirculatie in de blote hoef zorgt dat er een betere hoefwand wordt aangemaakt, maar omdat de hoefwand vanaf de kroonrand groeit, duurt het ongeveer een jaar tot de hele hoef tot aan de grond toe van goede kwaliteit is geworden.
• De ongepigmenteerde binnenkant van de hoefwand is verzwakt, en dit vermindert de schokabsorptie in de hele hoefwand. Bij een blote hoef krijgt deze laag een betere krachtverdeling en wordt vanzelf dichter en sterker. De eerste tijd nadat het paard natuurlijk bekapt wordt, kun je beter nog even wachten met galopperen over asfaltwegen.
• Het schokabsorberend weefsel boven de straal (het straalkussen) verliest veel van zijn sterkte bij beslagen paarden en bij paarden die niet dagelijks een paar kilometer kunnen lopen.
• Hoge hielen en/of hoefijzers hebben de hielen samengeknepen zodat de interne weefsels zijn samengedrukt en pijn veroorzaken. Dit wordt geleidelijk minder wanneer de hoef verandert naar een natuurlijke vorm.
• Wanneer hoefijzers de straal zover hebben samengeknepen dat er nog maar een nauwe spleet of holle ruimte bestaat tussen de hoefballen kunnen er in de nauwe ruimte schimmels gaan woekeren, vooral bij paarden die in een nat klimaat als Nederland leven. De infectie werkt het wijder worden van de straal tegen en veroorzaakt pijn in de hielstreek.
• Wanneer het paard op hoge hielen heeft gestaan en vrij abrupt lager wordt gezet kan er enige tijd spierpijn in de schouders ontstaan. Deze spierpijn kan worden voorkomen door het inkorten van de hielen niet ineens met centimeters tegelijk te doen. Als je paard echt hoge hielen had dan kun je beter de hielen in een paar opeenvolgende sessies lager zetten. Ga uit van maximaal een halve centimeter per keer en wacht een aantal dagen tot de volgende sessie. De tijd tussen de bekappingssessies moet niet langer zijn dan een week omdat tussentijds de hielen weer langer groeien.

Hoewel deze lijst indrukwekkend lijkt is onze ervaring dat het in bijna alle gevallen wel meevalt. De manier van bekappen die wij hanteren voorkomt de meeste vormen van gevoeligheid en kort de periode waarin paarden gevoelig lopen drastisch in, vaak tot slechts enkele dagen. In Nederland hebben we het geluk dat er niet zoveel grindwegen of rotsachtige bospaden zijn en de gevoeligheid die ontstaat door het lopen op grind of andere kleine steentjes kunnen we doorgaans gemakkelijk ontlopen.

Uiteindelijke verwachting

De overgangsperiode is voorbij wanneer er een nieuwe hoefwand, samen met een nieuwe witte lijn, tot aan de grond is gegroeid. Gedurende dit proces zal er een moment zijn waarop de stevige nieuwe witte lijn zo ver naar beneden is gegroeid dat het hoefbeen omhoog wordt getrokken. Dit gaat niet geleidelijk maar vrij plotseling. Je gaat je paard bekappen en je ontdekt tot je verbazing en vreugde dat de zool ineens holler is geworden. Als je dan gaat rijden merk je dat de gevoeligheid over steentjes ineens is verdwenen.

Gefeliciteerd! Wees zeker in het begin nog een beetje voorzichtig en geef de witte lijn de kans om verder door te groeien want waarschijnlijk is hij nog niet helemaal tot aan de grond doorgegroeid. Blijf doorgaan met de manier waarop je je paard verzorgt en blijf de hoeven op dezelfde manier onderhouden.

Je zult ook merken dat de hoefwand dikker en harder is geworden. Wanneer de hoefwand regelmatig wordt bijgeraspt is een verdubbeling van de dikte niet ongewoon. De straal neemt in lengte en breedte toe.

Het leuke is dat je niets hoeft op te geven omdat een natuurlijke hoef, mits goed onderhouden, beter presteert dan een onnatuurlijke (en beslagen) hoef. Wat we steeds weer opnieuw horen van de mensen die de overstap hebben gemaakt is dat het paard minder vaak struikelt, tredzekerder is geworden en minder snel uitglijdt. Ook horen we vaak, van zowel de ruiter als hun trainer, dat de gangen ruimer worden en het paard minder snel vermoeid raakt.

Normaal recreatief en sportgebruik (waaronder de lagere klassen endurance) kan beslist blootsvoets. Voor de hogere klassen endurance, mennen en langere tochten door de bergen of over het asfalt zul je de hoeven moeten gaan trainen maar in praktisch alle gevallen is het mogelijk om het blootsvoets voor elkaar te krijgen.

Hoe sterk de hoeven uiteindelijk worden hangt van veel factoren af; de meeste daarvan heb je zelf in de hand. Zie ook de pagina Kan mijn paard zonder hoefijzers? waarin een stukje staat over het trainen van de hoeven zodat ze tot prestaties kunnen komen waarvan je voorheen alleen maar kon dromen.