Deze informatie is een uittreksel uit het multimedia-pakket "Natuurlijk Bekappen".
Er zijn meer dan een dozijn bekende manieren waarop de hoefijzers schade toebrengen aan de hoeven, benen, en bloedcirculatie van het paard. De grootste schade wordt veroorzaakt door verlies aan bloedcirculatie in de hoef en verlies van schokabsorptie.
Verminderde doorbloeding
Wanneer het paard zijn hoef op de grond plaatst, zet de conische hoefwand aan de bodem uit, wanneer hij de hoef optilt veert de hoef weer terug naar zijn gesloten vorm. Dit spreiden en samendrukken werkt als een pomp; men noemt dit het hoefmechanisme. Bloed wordt op deze manier door de hoef gepompt.
| ! | Wat het hoefmechanisme is en hoe belangrijk dit is voor de doorbloeding van de hoef kun je lezen op onze pagina over anatomie onder het kopje Hoefmechanisme. Bijna alle hoefproblemen zijn terug te voeren op een gebrekkige doorbloeding, deels veroorzaakt door het gebruik van hoefijzers. |
Hoefijzers worden onder de hoef genageld wanneer de hoef in zijn gesloten, 'los-van-de-grond' positie verkeert. Zodra er een hoefijzer onder zit kan de hoef nauwelijks meer spreiden tijdens het grondcontact, de pompfunctie gaat grotendeels verloren; er ontstaat een gebrek aan bloed en voedingsstoffen in de hoef. Het gevolg is dat de kwaliteit van de hoefwand, zool en straal slechter wordt, beschadigingen langzamer genezen en de witte lijn verzwakt raakt en uitrekt.
Op de plaatjes hiernaast zie je hoe de hoefwand beweegt bij een onbeslagen hoef en bij een beslagen hoef.
Verminderd gevoel
Een ander nadeel van hoefijzers is dat de hoef verdoofd raakt, deels doordat de hoef niet meer zelf de grond kan aftasten omdat er een ijzer onderzit, deels omdat door de verminderde bloedcirculatie het gevoel sterk afneemt. Een veel gehoorde klacht is dat paarden zo vaak struikelen! Er zijn inderdaad maar weinig dieren die zo vaak struikelen als een paard... Tenminste, als ze gedomesticeerd zijn en op ijzer lopen. Paarden hadden in de vrije natuur echter nooit zo lang kunnen overleven als ze zo vaak zouden struikelen. Ze zouden al snel eindigen in een ravijn of in de maag van een of ander roofdier.
Verminderde schokabsorptie
Een blote hoef is sterk maar toch elastisch, de veerkracht van de hoef kan een klap van meer dan 1000 kilo opvangen. Maar een hoefijzer houdt
de hoef in een vaste vorm en driekwart van de schokabsorptie gaat verloren (Er is daadwerkelijk gemeten dat beslag de schokdemping met 75% vermindert).
De schok van het grondcontact gaat in plaats daarvan naar de benen, naar gewrichten en pezen die niet zijn bedoeld om zoveel krachten op te vangen.
Hierdoor slijten de gewrichten en pezen harder en ontstaan er sneller beenproblemen.
Bovendien blijken hoefijzers trillingen met een hoge frequentie te veroorzaken, trillingen die zich door de benen verspreiden en de hoger gelegen
gewrichten beschadigen. Artrose en rugpijn kunnen hier onder andere een gevolg van zijn.
Verzwakking van de hoefwand
Van nature is de hoefwand meestal niet plat aan de onderkant maar zit er een uitsnede in de kwartieren (de kwartierboogjes). Bij beslagen paarden wordt de hoefwand echter vlak bekapt en zijn de kwartieren eigenlijk te lang. Normaal gesproken zouden ze daar als eerste gaan afslijten of zelfs afbrokkelen zodat de natuurlijke vorm wordt hesteld maar dat gaat niet wanneer er een hoefijzer onder zit. De hoef reageert daarop door een dunnere en dus minder stevige hoefwand te produceren die sneller kan slijten.
Nagelgaten
De nagelgaten verzwakken zoals iedereen wel weet de hoefwand behoorlijk. Minder bekend is dat de witte lijn, waarmee het hoefbeen aan de hoefwand is verbonden, ook behoorlijk verzwakt raakt van de hoefnagels die er doorheen worden geslagen. De nagelgaten bieden bovendien toegang voor schimmels en bacterieën die hier een waar voedingsparadijs aantreffen en de hoef van binnenuit ongestoord kunnen aantasten.
Verandering wrijvingsweerstand
Hoefijzers veranderen de wrijvingsweerstand van de hoef. Op asfalt glijden hoefijzers een beetje door; het paard zal gemakkelijker verkeerde manieren van lopen aanleren. Worden er zogenaamde kalkoenen gebruikt dan wordt de wrijving juist te hoog; als het paard op zachte boden een abrupte wending maakt, kunnen de hoeven niet meer doorslippen en ontstaat grote schade aan het bewegingsapparaat.
Verhindering hoefslijtage
Wanneer de hoef niet goed bekapt is (en de hoef heeft daar vaak een ander idee over dan de hoefsmid) dan kan de hoef zichzelf corrigeren. Teveel uitstekende onderdelen en onregelmatigheden slijten harder af en na korte tijd heb je een hoef zoals die zou moeten zijn. Maar wanneer een hoef beslagen is valt er niets meer af te slijten; eventuele fouten blijven zitten tot de volgende bekappingsbeurt of langer. De hoefslijtage is bovendien nodig om een sterke hoef te krijgen, op dezelfde manier als waarop contact met ruwe voorwerpen bij mensen voor eelt zorgt.
Duidelijk is te zien dat dat ene been kouder is dan de andere. Dat is een gevolg van de verminderde pompwerking van de hoef, die door het hoefijzer niet meer kan spreiden en samentrekken.
Verhindering hoefonderhoud
Regelmatig onderhoud aan de hoeven, zoals het bijraspen van scheuren, brokkels of andere onregelmatigheden kan niet meer plaatsvinden omdat het hoefbeslag in de weg zit. Onderhoud wordt dan noodgedwongen gelimiteerd tot de zoveel-wekelijkse bekappingsbeurt. Hierdoor is de hoef dus gemiddeld gezien te lang, waardoor de hoef het gebrek aan slijtage probeert te compenseren door sneller slijtend weefsel te produceren: de hoefwand wordt dunner en zal uit gemakkelijker brokkelend en splijtend weefsel bestaan.
Verzwakking van de zool
De zool is eigenlijk een soort eeltlaag. Deze laag is niet vanzelf zo hard maar moet dat worden door het samendrukken tijdens het contact met de grond. Bij een paard dat hoefijzers heeft kan de zool geen contact meer maken met de grond en de buitenste laag van de zool wordt niet meer samengeperst maar verandert dan ook in een poederachtige brij. Je ziet deze kruimelachtige laag bij ieder paard dat hoefijzers heeft. Door verminderde doorbloeding wordt de zool nog eens extra verzwakt. Zoolkneuzingen treden vaker op bij beslagen paarden dan bij onbeslagen paarden.
Gewichtsverandering
Vergeleken met de mens heeft het paard heel dunne benen. Dit komt doordat bij een paard de spieren niet ín maar voornamelijk bóven de benen zitten. De spieren zelf hoeven daardoor niet bij iedere pas door de benen meegenomen te worden. Dat is niet voor niets: Door de benen licht te houden kan het paard meer snelheid ontwikkelen en blijven de versnellingskrachten toch binnen de perken. Ook de hoeven zelf zijn verbazingwekkend licht van gewicht. Hoefijzers gaan met hun zware gewicht radicaal tegen de bedoelingen van de natuur in en zorgen dat er krachten optreden waar de benen nooit voor bedoeld zijn.
Versmalling van de hoef
Een andere vorm van schade door hoefijzers is dat de hoef wordt samengeknepen (gecontraheerd). De hoef heeft immers een conische vorm: De hoef begint met groeien aan de kroonrand en zet op weg naar beneden uit. De animatie is met opzet wat overdreven om goed duidelijk te kunnen maken wat er gebeurt.
Een hoef groeit natuurlijk altijd. Na iedere bekapping begint de hoef gelijk weer langer te worden. Door de conische vorm van de hoef betekent "langer worden" ook "breder worden". Dit is een proces dat voortdurend doorgaat.
Tijdens het groeien kan de beslagen hoef echter niet meer breder worden, want de ijzers fixeren de hoefwand. Toch groeit de hoef door, dus er zal "iets" moeten gaan gebeuren. De hoefwand moet noodgedwongen een steilere hoek gaan aannemen.
Omdat de onderkant van de hoef niet breder kan worden maar "vast" staat wordt de hoef tijdens het groeien hogerop steeds smaller. De hoef verandert langzaam van conisch in een cylinder-vorm. De hielen van deze cylinder draaien naar binnen en zorgen voor een verkeerde druk op de hoefwand waardoor deze kan scheuren of er "witte lijn" beschadiging ontstaat en kan pijn veroorzaken.
Het smaller worden van de hoef gebeurt bij iedere hoef waar ijzers onder zitten! Op de animaties hiernaast is dat proces voor de duidelijkheid overdreven. In werkelijkheid, als je maar lang genoeg wacht, groeit een gedeelte van de hoef over het ijzer heen. Maar eigenlijk wil de hoef nog verder uitzetten maar wordt dit uitzetten belemmert door het hoefijzer. Aangezien de hoef al begint te groeien op de dag van de bekapping zelf start ook het verdrukkingsproces al langzaam maar zeker direct na de bekapping.
Ach, het valt wel mee? Stel je voor dat dit samendrukken iedere keer maar een halve millimeter is... Na 20 bekapbeurten is dat al een hele centimeter! Dit proces herhaalt zich bij iedere bekapping. Het houdt pas op wanneer de hoefwanden (van voren af gezien) zo steil zijn geworden dat ze loodrecht naar beneden lopen. En aangezien dit bij beslagen paarden regelmatig voorkomt zijn we zo gewend aan dat beeld dat het niet eens meer opvalt. Maar let maar eens op de vorm van de hoef van een onbeslagen natuurlijk paard, dan zie je het verschil. En dan zie je ook hoeveel paarden er rondlopen met samengeknepen hoeven. Geen wonder dat daar uiteindelijk allerlei problemen door ontstaan!
De problemen die ontstaan door contractie van de hoef zijn onder andere een verminderde doorbloeding doordat het hoefmechanisme zo niet of nauwelijks meer werkt, en de interne weefsels in de verdrukking raken. Dit resulteert weer in een verzwakte witte lijn en door het zakkende hoefbeen een chronisch ontstoken zoollederhuid. De ruiter merkt dit doordat het paard gevoelig gaat lopen.
Op de afbeeldingen hieronder staan overgroeide hoeven; hoeven die te lang zijn doorgegroeid. Met opzet zijn overgroeide hoeven gekozen omdat hier heel duidelijk het verschil is te zien tussen een hoef zonder, en een hoef met hoefijzers.
Let ook op de vorm van de rechter hoef, deze is cylindervormig omdat
de hoef tijdens het groeien nooit kon uitzetten naar een conische vorm.
Ook bij niet-overgroeide beslagen hoeven gebeurt dit uiteindelijk. Het enige moment
waarop de hoeven kunnen uitzetten is tijdens het wisselen van de ijzers en
dat duurt maar kort vergeleken met de tijd waarin de hoeven (letterlijk) vastgenageld
zijn!
Belemmering van de groei
Vóór het vijfde levensjaar tellen de effecten nog veel zwaarder: Paardenhoeven zijn pas volgroeid wanneer een paard een jaar of vijf oud is. Wanneer een paard voor die leeftijd hoefijzers krijgt kan het hoefbeen niet naar volwassen afmetingen uitgroeien; de hoef blijft permanent (te) klein en samengeknepen.
Nadelen voor de eigenaar
Afgezien van de gezondheidsproblemen die hoefijzers met zich meebrengen kleven er nog een aantal andere nadelen aan hoefijzers:
| Soms zeggen beelden meer dan woorden. Onze Deense collega's www.naturhov.dk maakten met een high-speed camera twee filmpjes van dravende paarden. De ene was beslagen, de andere natuurlijk bekapt... Kijk en vergelijk |
- Onderhoudsgevoeligheid.
In de praktijk gaat er nogal eens wat mis met hoefijzers (loszittend ijzer of verlies van een ijzer). Hoeven beslaan is, in tegenstelling tot normale hoefverzorging en bekapping, niet zelf door paardeneigenaars uit te voeren en men is dan ook afhankelijk van de hoefsmid. Ongelukjes met hoefijzers gebeuren altijd net voor een belangrijke wedstrijd of uitstapje waardoor men in de zenuwen moet zitten of de smid nog wel op tijd zal komen. - Hoefijzers zijn duur.
De kosten van een cursus Natuurlijk Bekappen, bekappingsgereedschap en dergelijke heeft men na het weglaten van de hoefijzers doorgaans al na twee of drie bekappingen terugverdiend, om niet te spreken over de toekomstige dierenartskosten en afschrijving van het paard waar men flink op gaat besparen. - Hoefijzers zijn glad.
De kans op uitglijden is groter, zowel op asfalt als op gras, en als er sneeuw ligt geeft het ook al weer ellende. Zogenaamde kalkoenen brengen weer het probleem met zich mee dat er bij een misstap grote schade aan het bewegingsapparaat kan ontstaan, bovendien kan men met kalkoenen weer niet over de verharde weg rijden.