Toon- of hiellanden Waarom het verschil belangrijk is

Deze informatie is een uittreksel uit het multimedia-pakket "Natuurlijk Bekappen".

Een aantal vooraanstaande veterinaire artsen (Dr. Robert Bowker, Dr. Rooney) heeft onderzoek gedaan naar de gevolgen en oorzaken van het landen op de toon versus landen op de hiel. Met "landen" wordt bedoeld waar de hoef vanuit het zweefmoment het eerst de grond raakt.

Landen op de hiel

Wilde paarden landen van nature op de achterkant van de hoef.
Bijna alles aan de hoeven en benen van het paard werkt het beste als het paard landt op de hielen van de hoeven:

Hoefmechanisme werkt optimaal
Goede schokabsorptie door de hoefwand
Evenwichtige slijtageverhouding voor/achter
Straal wordt als schokdemper gebruikt
Lage belasting van het hoefkatrolgewricht

Landen op de toon

Het blijkt dat veel gedomesticeerde paarden landen op de voorkant van de hoef.
Het landen op de voorkant van de hoef heeft een aantal nare gevolgen:

Hoefmechanisme werkt gebrekkig
Slechte schokabsorptie
Te weinig slijtage aan de achterkant van de hoef
Schokdempende werking van de straal wordt niet benut
Hoge belasting van het hoefkatrolgewricht

Bij het landen op de hiel staat het onderbeen al in een holle lijn en hoeft niet te veranderen zodra het gewicht van het paard erop komt.

Bij het landen op de toon moet het onderbeen van een bolle lijn veranderen in een holle lijn terwijl het gewicht van het paard er al op staat.

Bij een paard dat op de toon landt kun je als je goed oplet een tamelijk abrupte beweging in het onderbeen zien vlak nadat de hoef de grond raakt. Als je rijdt op je paard kun je die beweging soms voelen als een soort "klik". Die abrupte beweging of klik ontstaat op het moment dat het onderbeen van een bolle lijn doorschiet naar de holle lijn. Het is die beweging die het hoefkatrolgewricht belast en later tot hoefkatrolontsteking kan leiden.

Zie ook onze pagina over hoefkatrolontsteking.

Op deze film kan je zien dat Jack in draf keurig op zijn hiel landt.

Op het eerste beeldje zie je dat de hoef nog met de toon naar beneden wijst, maar het zweefmoment duurt zo lang dat er nog genoeg tijd is om de hoef op te klappen. Let ook op dat na de landing het onderbeen gebruikt wordt als schokdemper. Dit is mogelijk door de holle lijn die het onderbeen heeft.

Normaal kun je overigens niet zien dat het onderbeen doorbuigt; bedenk dat dit complete filmpje in werkelijkheid maar 1/8ste seconde duurt. (Deze film is gemaakt met 50 beeldjes per seconde met een hele korte sluitertijd.)

Hoe weet je of je paard op de hiel of de toon landt?

Er zijn enkele manieren om daarachter te komen:

Let op of je, als het paard in draf zijn hoef neerzet, een tamelijk abrupte beweging in het onderbeen kan zien vlak nadat de hoef de grond raakt. Als je rijdt op je paard kun je die beweging soms voelen als een soort "klik". Als je paard correct op de hiel landt dan zie je de hoef vlak voor de landing ineens "omklappen" naar voren.
Je kan je paard in draf op video zetten en de film later beeldje voor beeldje terugkijken.
Een paar technische tips: Voor het beste resultaat zet je de videocamera op een kortere sluitertijd dan normaal (zie de handleiding) en zet je de camera op een statief laag op de grond. Beweeg niet mee met de beweging van het paard maar richt de camera op de grond op een plek waar je een hoef verwacht en zet hem aan tot het paard voorbij is. Herhaal dit een paar keer want het moment waarop de hoef de grond raakt duurt korter dan een filmbeeldje dus je hebt een toevalstreffer nodig.
Je kan ook met een fotocamera een groot aantal foto's maken en hopen dat je net het moment vastlegt waarop het paard zijn been op de grond zet.
Zet de camera op een korte sluitertijd (1/250 of sneller). Je moet doorgaans veel foto's maken om net het goede moment te kunnen vastleggen.

Wat is de oorzaak van het toon-landen?

Het al dan niet landen op de toon of hiel heeft onder andere te maken het de plek waar het paard de hoef afwikkelt. Een normale beweging is dat eerst de achterkant van de hoef (de hielen en straal) de grond raakt, dan de hele hoef, en voor het afzetten komt de achterzijde los van de grond. Zo heb je een mooie "rollende" en vloeiende beweging die het uiterste haalt uit de schokdempende mogelijkheden van de hoef.

Jack had op dit filmpje geen opzet. Bij het afwikkelen moet over de hele toon van de hoef worden afgewikkeld. Hoe langer de toon, hoe groter de hefboomkrachten en hoe langer het afwikkelen duurt. Let ook op hoe snel het achterbeen in beeld komt. (Ieder beeldje is 1/50ste seconde).

Wanneer het paard een lange toon heeft, zoals je bij veel paarden ziet, dan wordt het afwikkelen van de hoef vertraagd. De beschikbare tijd voor een complete schrede blijft echter gelijk en het paard komt na het naar voren zwaaien van het been tijd te kort om de hoef op te klappen. De hoef landt dan noodgedwongen op de toon in plaats van op de hiel.

Het trage afwikkelen van veel gedomesticeerde paarden is tevens de oorzaak van een ander fenomeen dat je vaak ziet: het aantikken van de achterhoeven tegen de voorbenen. Een paar honderdste seconden vertraging in het afwikkelen van de voorhoef kan al genoeg zijn om te worden ingehaald door de achterhoef.

Landen op de hiel	Landen op de toon
Bij een wild paard dat per dag zo'n 50 Km aflegt zit het hoefbeen hoog in de hoef. De toon is daardoor vrij kort, vaak minder dan 8 cm van de haarlijn tot aan de grond. Wanneer de hoef zo kort is en daarbij van een natuurlijke mustang-roll is voorzien ligt het afwikkelpunt vlak voor het hoefbeen.	Bij veel gedomesticeerde paarden is de witte lijn uitgerekt, ligt het hoefbeen vrij laag in de hoef en is de toon 9 tot 10 cm vanaf de haarlijn en ligt daardoor ver voor het hoefbeen. Het afwikkelpunt komt op die manier ver voor het hoefbeen te liggen en dit vertraagt de afwikkeling van de hoef. De hoef komt te laat los van de grond en aan het einde van het zweefmoment is er dan geen tijd meer om de hoef op te klappen.

Is er wat aan te doen?

Omdat het erg slecht is voor het paard als de hoeven op de toon landen is het belangrijk hier iets aan te doen. Door een goede manier van bekappen is het mogelijk om de hoeven op de hiel te laten landen in plaats van op de toon:

Zorg ervoor dat het paard geen pijn heeft in de achterkant van zijn hoef, zodat hij probleemloos op de hiel kán landen. Te lange steunsels, een ongezonde straal en hoge hielen kunnen onder andere reden zijn tot gevoeligheid aan de achterkant van de hoef. Ook een rigoureuze bekapping kan gevoeligheid veroorzaken, vooral wanneer er een stuk van de echte zool mee wordt genomen.
De hielen moeten niet te hoog zijn. Hoge hielen zijn pijnlijk voor het paard en een paard met hoge hielen zal dus proberen de hielen zoveel mogelijk te ontlasten tijdens de landing: Het paard gaat proberen op de toon te landen. Pas op: verlaag de hielen beetje voor beetje en niet in één keer, aangezien dit ook problemen kan geven. Verlaag de hielen nooit zo ver dat je in de zool moet raspen.
De toon kort houden. Hoe langer de toon, hoe verder de afwikkeling naar voren komt te liggen en des te trager de afwikkeling wordt. Als de afwikkeling te traag wordt is er aan het einde van het zweefmoment geen tijd meer over om de hoef naar boven te kantelen en landt het paard noodgedwongen op de toon. Een afronding aan de toon plaatst de afwikkeling nog wat verder naar achteren. Hoefijzers daarentegen vertragen juist de afwikkeling.